sitma

PATOJENEZ ve PATOLOJİ: 

Sıtma patolojik karakteri bakımından fazla eritrosit yıkımı sonucu anemi, bilirubin artımına sebep olur. Karaciğer, dalak parankiminde ve RES'de prolifeasyon husule getirir ve bir çok organ arteriol ve kapillerlerinde pigment trombusları ile önemli komplikasyonlar yapar.

Sıtma ateşinin sebebi olarak eritrosit ve şizont rüptürü sırasında serbest kalan parazit yıkıntılarını fagosite eden doku makrofajlarının endojen pirojen salgıladığı varsayılır. Sıtma nöbetleri ile şizont rüptürü arasındaki zaman bağıntısı parazitlerin pirojen etki yapar nitelikte olduğunu ima etmektedir. Fakat sıtma ateşinin esası halen tam manasıyla açıklanamamıştır. Yüksek ateşle birlikte vazodilatasyon oluşması kan plazma hacminde azalmaya neden olarak ortostatik hipotansiyona sebep olur ve antidiüretik hormon ve aldosteron sekresyonu artar. 

Anemi sıtma seyri sırasında ortaya çıkan en sık görülen bir komplikasyondur. Şizogoni esnasında enfekte eritrositlerin parçalanması hemolize neden olur, hemolizin şiddeti parazitemi oranı ile ilgili olur. Anemi gelişiminde eritrositlerin dalakta sekestre olmasının da rolü olabilir. Massiv hemoliz esnasında hemoglobinemi ve hemoglobinüri husule gelebilir. Bazı olgularda kinine hassasiyetle ve G6PD yetersizliği olanlarda sıtma tedavisi ilaçlarının alınmasından sonra Karasu humması olur ve hemoglobinüri husule gelir. Oluşan hemolizle bilirubin artımı olur. 

P. falciparum enfeksiyonlarında, anemi ve mikrosirkülatuvar değişiklerin sonucunda doku hipoksisinin gelişimi serebral fonksiyon bozukluğuna, akut böbrek yetersizliğine ve pulmoner ödeme sebep olur. Bu komplikasyonlara neden olan mekanizmalar kesin olarak bilinmemekle beraber, eritrosit membranında oluşan değişikliklerle oluşan çıkıntı veya yumrularla vasküler endotelyuma adhere olarak mikrotrombuslar husule gelir. Böylece kan akımı azalır, dokulara daha az oksijen dağıtımı olr. Kapiller endotel hücre hasarı ve kapiller permeabilite artışı ile akciğer gibi bazı organların intertisyel sahasına sıvı ve protein sızıntısı olur. Bu sebepten ağır falciparum hastalarının sıvı tedavisinde akciğer ödemi gelişmesini önlemek için dikkatli olmak gerekir.

P. falciparum her tür eritrositleri enfeke ettiğinden ağır seyretmektedir. Ayrıca eritrositleri aglütine etme hassası ile trombotik hadiseler sonucu önemli komplikasyonlara sebep olur. Serebral malaryadaki patoloji en göze çarpıcı olandır. Kapillerler ve venüller parazitli eritrositlerle doludur.

Serebral ödem, halka şeklinde hemorajiler ve santral venler çevresinde nekrozlar beynin her tarafında görülür. Nöbetlerle seyreden malaryada, dalak büyür, karaciğer de büyümüştür. Büyüme soncu dalak kapsülü kendiliğinden veya travma sonucu yırtılabilir. Dalak muayenesinin ihtimamla yapılması gerekir. Süregelen nöbetlerle fibrozis gelişirse dalak küçülmez. Erken tedavi yapılan hastalarda dalak normale dönebilir. Dalak ve karaciğerin histolojik incelemelerinde pigmentlerle dolu oldukları görülür.